Op zondag 4 juni jongstleden gaf Riccardo Binda, president van het Consorzio per la Tutela dei Vini Bolgheri e Bolgheri Sassicaia DOC samen met Fred Nijhuis voor het eerst in Nederland een unieke presentatie over en uitgebreide proeverij met de wijnen uit dit gebied.

Een mooie aanleiding voor wat meer verdieping in deze streek!

Aan de westkust van de Toscane, ten zuiden van Livorno bevindt zich Bolgheri. De streek dankt zijn naam aan het kleine plaatsje Bolgheri; de naam verwijst naar de Bulgaren die hier in gevechtsdienst waren van de Longobarden. Het gebied maakte ooit deel uit van het rijk van de Etrusken, die er de eerste wijnbouw startten. Tot aan de 17^e eeuw bestond het grotendeels uit moerasgebied langs de kust en heuvels wat meer landinwaarts, dunbevolkt en met weinig landbouwontwikkeling.

Het (wijn)gebied beslaat slechts 13 km van noord naar zuid en 7,5 km van west naar oost.

Volgens de klimaatzones van Ratti valt het binnen de ‘Vini Tirrenici’; een warm mediterraan klimaat, iets droger en milder dan in het Toscaanse binnenland. Bolgheri omvat 1370 ha wijngebied met 73 wijnproducerende bedrijven. De 10 grootste bedrijven bezitten ca. 70% van de wijngaarden.

Cabernet Sauvignon is de meest aangeplante druif (36%), gevolgd door merlot (24) en cabernet franc (12). Hoewel het zwaartepunt ligt op blauwe druiven (77% van de productie), is er ook wit, met name vermentino (bijna 9% van de totale aanplant).

Hoewel er in de tijd van de Etrusken al wijnbouw was, begon de geschiedenis van het Bolgheri a la nu pas vele eeuwen later. De basis hiervoor ligt bij de Della Gherardesco familie. Deze familie begon aan het eind van de 17^e eeuw land te ontwikkelen in de omgeving van het plaatsje Bolgheri. Zij plantten de eerste wijngaard rond hun San Guido landgoed aan. Misschien zegt de familienaam niet iedereen wat, maar zij waren ook degenen die de inmiddels wereldberoemde cypressenlaan van 4 km lang (Viale dei Cipressi) tussen Bolgheri en Castagneto Carducci aanplantten; een beeld wat destijds door de lokale dichter Giosue Carducci werd bezongen in zijn gedicht Davanti San Guido, maar wat in de huidige tijd vooral bekend is als DE cypressenfoto van de Toscane op alle sociale media.

De opbouw van de wijnbouw werd eind 19^e eeuw vrijwel teniet gedaan door de komst van phylloxera.  Pas in de volgende eeuw kwam de omslag! Twee dames uit het geslacht Della Gherardesca trouwden in 1930 met twee heren die de lokale wijnbouw kwalitatieve Schwung gaven; Marquis Mario Incisa Della Rocchetta en Marquis Niccolo Antinori. Het familiewijngoed werd verdeeld tussen de beide families.

Er werden in het gebied eenvoudige wijnen geproduceerd. Mario Incisa wilde echter een nieuwe wijn creëren, die meer in lijn was met de fijne Franse wijnen die hij gewend was te drinken. In de jaren veertig plantte hij hiervoor Cabernet klonen aan en produceerde de wijn – Sassicaia- voor eigen consumptie. Hij gebruikte ook barrique in plaats van de grotere Italiaanse botti. Aan het eind van de jaren zestig bood neef Piero uit de Antinori familietak aan te helpen de wijn op de markt te brengen. Bovendien ging Antinori’s bekende oenoloog Giacomo Tachis met Mario Incisa samenwerken.

Als resultaat van deze bewegingen, kwam in 1972 de eerste Sassicaia op de markt, van de oogst van 1968. De wijn werd nationaal, maar ook internationaal erkend als absolute kwaliteitswijn, alhoewel het een ‘vino di tavola’ was omdat het niet voldeed aan de DOC wetgeving.

In 1978 won Sassicaia van diverse gerenommeerde Bordeaux wijnen op een door Decanter georganiseerde blindproeverij en werd de wijn een maatstaf voor andere wijnmakers in de streek.

De benaming Super Tuscans stond voor wijnen die vanaf begin jaren zeventig in de Toscane werden geproduceerd. Wijnen van hoge kwaliteit, die niet in de DOC wetgeving pasten omdat ze druiven  gebruikten die niet in de wetgeving waren toegestaan. Hoewel er verschillende stijlen gehanteerd werden, was er een link naar de Bordeaux door gebruik nieuwe eikenhouten vaten en het gebruik van Franse druiven (cabernet sauvignon, merlot, cabernet franc) al dan niet gecombineerd met sangiovese.

Bekende voorbeelden zijn:

• Sassicaia (Tenuta San Guido – cabernet sauvignon en cabernet franc)
• Tignanello (Antinori – sangiovese met cabernet sauvignon en cabernet franc)
• Masseto (Ornellaia – 100% merlot)

De ‘rebellie’ van de Super Tuscan producenten leidde ertoe, dat de strikte wijnwet 930 uit 1963 werd aangepast. In 1992 werd wet 130 aangenomen. Een wet die oa. tot doel had om het aantal geclassificeerde wijnen te vergroten. Binnen Bolgheri zijn er twee DOC’s.

Bolgheri DOC

De DOC is ontstaan in 1983, beslaat ca. 1000 ha en was aanvankelijk bedoeld voor witte en rosé wijn. In 1994 zijn de regels aangepast en werd ook rood de standaard.

Voor de Rosso en Bolgheri Superiore gelden dezelfde voorschriften voor druivenrassen: max 100% cabernet sauvignon, merlot, cabernet franc, 0-50% syrah of sangiovese, max 30% aanvullende druiven.

De rosso mag vanaf 1 september na de oogst op de markt komen, voor de Superiore geldt dat er twee jaar rijping (waarvan 1 jaar op vat) moet plaats vinden, vanaf 1 januari na de oogst.

De opbrengst voor rosso is max 9 ton/ha, voor de superiore 8 ton/ha.

Binnen de eerste DOC bevindt zich de tweede. De wijnen voor deze DOC mogen uitsluitend van het San Guido wijngoed komen en moeten minimaal 80% cabernet sauvignon bevatten. Er mag maximaal 7 ton/ha opbrengst zijn. De wijnen moeten ten minste 2 jaar gerijpt zijn vanaf 1 januari na de oogst. Tenminste 18 maanden daarvan op barrique vaten.

Van malariamug-walhalla tot één van de meest prestigieuze DOC gebieden van Italië en het thuisland van de Super Tuscans…een indrukwekkende reis!
De smaak te pakken? En wilt u meer weten over dit gebied en vooral ook de wijnen ervan proeven?
Op dinsdag 5 september aanstaande geeft Fred Nijhuis een workshop Bolgheri in het dorpshuis van Tuil. U kunt zich inschrijven via www.fred-nijhuis.nl.

Karin Horseling

Bronvermelding

• Consorzio di Tutela Bolgheri e Bolgheri Sassicaia
• The World Atlas of Wine – Hugh Johnson and Jancis Robinson